Badanie polskich pielgrzymów na Camino de Santiago
Kim jest polski pielgrzym Dróg św. Jakuba?
Idea Badania
Biuro Pielgrzyma w Santiago de Compostela publikuje statystyki i informacje na temat pielgrzymów, którzy docierają do Santiago i odbierają certyfikat lub compostelkę. Takie potwierdzenie, że pokonałeś/aś Drogą lub odbyłeś/aś pielgrzymkę. Pierwszy lepszy badacz wie, nawet amator – jak ja, że są one mało miarodajne. Suche liczby bez odniesienia do czegokolwiek. Wchodzisz i widzisz – 3782 Polaków w 2015 roku. Z jednej strony WOW i super, ale z drugiej czegoś brakuje. Jaka jest prawdziwa motywacja? Czego szukają w podróży i pielgrzymce? Czy chodzą na inne pielgrzymki? KIM JEST POLSKI – PIELGRZYM DRÓG ŚWIĘTEGO JAKUBA?
Po roku snucia różnego rodzaju planów o zrobieniu badania pielgrzymów. Wreszcie udało się znaleźć współpielgrzymów o podobnym zapale i ciekawości, którzy chcieliby zrobić to samo. Wszyscy mamy za sobą pielgrzymki Drogami świętego Jakuba. Paweł Chmielowski wędrował Camino Frances i Primitivo, Łukasz Śledziecki przeszedł z Polski do Santiago de Compostela. Dodatkowo są socjologami, więc badania mają we krwi.
Badanie zrealizowaliśmy przy ogromnym wsparciu polskiego środowiska. Udostępnialiście informacje o badaniu, rozsyłaliście je znajomym. Dziękujemy, bez Was by się nie udało. Zgodnie ze złożoną obietnicą publikujemy raport. Natomiast gdybyście byli zainteresowani bardziej szczegółowymi wynikami lub współpracą, zachęcamy do kontaktu z nami.
Metodologia i dane badania
Cel główny został osiągnięty dzięki realizacji celów szczegółowych, takich jak identyfikacja:
- Stylów podróżowania
- Sposobów organizacji podróży
- Sposobów organizacji Camino de Santiago
- Miejsc pielgrzymek Polaków poza Santiago
- Logistyki związanej z Camino de Santiago
- Źródeł informacji o Camino de Santiago
- Stylów spędzania czasu wolnego
- Motywacji polskich pielgrzymów do Santiago de Compostela
Aby osiągnąć główny cel projektu oraz cele szczegółowe opracowane zostały kluczowe problemy (zagadnienia badawcze).
- Podróże – co dają i co jest ważne w trakcie ich trwania?
- W jaki sposób organizujemy podróże na Camino de Santiago?
- Pielgrzymki grupowe i ich średnia liczba per pielgrzym w Polsce.
- Cele pielgrzymek polskich pątników Camino de Santiago w Polsce.
- Najczęściej wybierane szlaki Camino de Santiago w Europie.
- Z iloma osobami pielgrzymował polski peregrino?
- Sposób pokonania szlaku Camino de Santiago.
- Przygotowania, czas i koszty pielgrzymki Camino de Santiago.
- Elementy szlaku Camino de Santiago istotne dla Polaków.
- Źródła „pierwszej” informacji o Camino de Santiago.
- Źródła informacji w trakcie przygotowań do Camino de Santiago.
- Czy pielgrzymka na Camino była głównym urlopem?
- Czy Polacy pragną wyruszyć ponownie na szlak?
- Co motywuje Pielgrzyma – Polaka do odbycia pielgrzymki?
W celu uzyskania odpowiedzi na postawione problemy badawcze poddano je dalszemu uszczegółowieniu poprzez przyporządkowanie zmiennych i wskaźników, a tym samym opracowanie listy poszukiwanych informacji.
Jednostką analizy w badaniu ilościowym były osoby, które choć raz odbyły pielgrzymkę do Santiago de Compostela,
Kwotami (warstwami) w przedmiotowym badaniu były płeć i wiek respondentów.
Starannie dobrana próba losowa w połączeniu ze standaryzowanym kwestionariuszem ankiety umożliwiła trafne formułowanie wniosków o objętej badaniami zbiorowości. Wielkość próby badawczej wyniosła 888 polskich pielgrzymów do Santiago de Compostela.
Umożliwiła ona dokonywanie uogólnień na populację polskich pielgrzymów do grobu św. Jakuba. Warstwowo – losowy dobór próby ze względu na płeć i wiek oddający możliwie najdokładniej strukturę w populacji generalnej zapewnił reprezentatywność i poprawność metodologiczną statystycznego wnioskowania.
Wielkość próby wyznaczono za pomocą następującego wzoru:

gdzie:
P – oszacowana proporcja w populacji (przyjmuje się 50%)
e – błąd oszacowania
n – wielkość próby
N – wielkość populacji (20 099 pielgrzymów z Polski w latach 2004 – 2015)
Z – wartość Z wynika z przyjętego poziomu ufności Z = 1,96.
Zastosowane reguły doboru próby polegające na proporcjonalnym udziale poszczególnych grup w ogólnej populacji polskich pielgrzymów gwarantują 95% prawdopodobieństwo precyzyjnego szacowania wyników przy minimalnym ryzyku błędu wynoszącym 3,19%. Oznacza to uzyskanie danego rezultatu procentowego z uwzględnieniem powyższej ewentualności.
W ramach doboru próby celowej respondenci rekrutowani są w sposób subiektywny tak, by uzyskane opinie były najbardziej użyteczne. Ponieważ kryteria doboru do próby celowej nie są łatwe do określenia, dlatego też nie można ustalić prawdopodobieństwa z jakim dana jednostka znajdzie się w próbie.
Dobór celowy stosuje się w przypadku, gdy badacz chce zbadać mały podzbiór większej populacji, a wielu członków tego podzbioru nie da się rozpoznać. Może być także wykorzystywany przy badaniu przypadków odbiegających od normy.
Wybór jednostki do próby zależy, więc od pewnych ocen dokonywanych arbitralnie przez ekspertów lub wyobrażeń dotyczących związków pomiędzy cechami. Metody doboru celowego wymagają dużej wiedzy o populacji lub posługiwania się ocenami. Nie można także obliczyć prawdopodobieństwa popełnianego błędu wnioskowania na podstawie próby celowej.
Ponieważ dobór celowy jest doborem nieprobabilistycznym, reprezentatywność wyników otrzymanych z prób celowych jest trudna do określenia i niższa niż w przypadku doboru losowego.
Dobór próby w badaniu techniką zogniskowanego wywiadu grupowego będzie celowo-losowy. Losowość polega jednak na tym, że respondenci będą losowo dobierani ze ściśle określonej w oparciu o cele badania zbiorowości i opracowanego w tym celu operatu. Dzięki temu respondentami będą osoby o wysokich kompetencjach i z dużą znajomością tematu przedmiotowego badania. Z drugiej strony stosunkowo duża liczba respondentów pozwoli na zebranie opinii ekspertów z różnych obszarów terytorialnych i skonfrontowanie ich ze sobą na etapie analizy.
- Populacja Polaków w Biurze Pielgrzyma za lata 2004-2015: 20 099 pielgrzymów
- Próba: 888 osób
- Badanie ankietą internetową 20.02-21.03.2016
- Liczba wyświetleń ankiety: 3230
- Liczba wypełnień ankiety: 901
- Wypełnienie / wyświetlenie ankiety: 27,89%
- Liczba przerwanych wypełnień: 2329
- Średni czas wypełnienia ankiety: 17:06
- Błąd oszacowania: 3,19%
Podróżowanie – poczucie wolności i czas dla siebie
Podróże – co dają i co jest ważne w trakcie ich trwania
Kto się zdecyduje na to, by wziąć życie we własne ręce, by samemu organizować i kształtować przyszłość, będzie sam sternikiem własnego losu. Kierowanie sobą oznacza, że znalazłeś odpowiedź na pytanie o sens życia.Nikolaus Enkelmann
Wybrane wnioski (średnia odpowiedzi w skali 1-4):
- Mężczyźni częściej niż kobiety zwracają uwagę na to co inni myślą o ich podróżach (odpowiednio 1,94; 1,72)
- Osoby w związkach nieformalnych kładą większy nacisk na uwolnienie się od narzuconych ograniczeń społecznych niż osoby w związkach małżeńskich (odpowiednio 3,26; 2,73)
- Osoby, które planują ponownie przebyć Camino de Santiago odczuwają większe poczucie wolności w drodze niż osoby, które nie zamierzają powrócić na szlak (odpowiednio 3,55; 2,75)

W jaki sposób organizujemy podróże na Camino de Santiago

“Byłem na Camino siedem razy. Pierwszy raz w 2007 roku, ale szedłem tylko z Leon do Santiago. No i po tym okresie miałem dość, stwierdziłem, że już nigdy nie pójdę. […] Ale w 2011 postanowiłem znowu pójść i przeszedłem z Oviedo do Santiago. […] No i teraz, w ubiegłym roku właśnie, najpierw z narzeczoną, później już z żoną przeszliśmy Camino Frances”.
Uczestnik badania
Wybrane wnioski:
- Mężczyźni częściej niż kobiety organizują wyjazdy indywidualne (56,58% – 43,64%).
- Osoby zamieszkałe w miastach do 20 tysięcy mieszkańców zdecydowanie częściej korzystają z usług biur podróży (13,89%; średnia 6%).
- Narzeczeni częściej decydują się wyruszyć indywidualnie na Camino niż osoby będące w związkach małżeńskich (65,63%).
Podróżowanie – poczucie wolności i czas dla siebie
Podróże – co dają i co jest ważne w trakcie ich trwania

Kto się zdecyduje na to, by wziąć życie we własne ręce, by samemu organizować i kształtować przyszłość, będzie sam sternikiem własnego losu. Kierowanie sobą oznacza, że znalazłeś odpowiedź na pytanie o sens życia.Nikolaus Enkelmann
Wybrane wnioski (średnia odpowiedzi w skali 1-4):
- Mężczyźni częściej niż kobiety zwracają uwagę na to co inni myślą o ich podróżach (odpowiednio 1,94; 1,72)
- Osoby w związkach nieformalnych kładą większy nacisk na uwolnienie się od narzuconych ograniczeń społecznych niż osoby w związkach małżeńskich (odpowiednio 3,26; 2,73)
- Osoby, które planują ponownie przebyć Camino de Santiago odczuwają większe poczucie wolności w drodze niż osoby, które nie zamierzają powrócić na szlak (odpowiednio 3,55; 2,75)
W jaki sposób organizujemy podróże na Camino de Santiago

“Byłem na Camino siedem razy. Pierwszy raz w 2007 roku, ale szedłem tylko z Leon do Santiago. No i po tym okresie miałem dość, stwierdziłem, że już nigdy nie pójdę. […] Ale w 2011 postanowiłem znowu pójść i przeszedłem z Oviedo do Santiago. […] No i teraz, w ubiegłym roku właśnie, najpierw z narzeczoną, później już z żoną przeszliśmy Camino Frances”.
Uczestnik badania
Wybrane wnioski:
- Mężczyźni częściej niż kobiety organizują wyjazdy indywidualne (56,58% – 43,64%).
- Osoby zamieszkałe w miastach do 20 tysięcy mieszkańców zdecydowanie częściej korzystają z usług biur podróży (13,89%; średnia 6%).
- Narzeczeni częściej decydują się wyruszyć indywidualnie na Camino niż osoby będące w związkach małżeńskich (65,63%).
Miejsca pielgrzymek Polaków poza Santiago – spora aktywność
Pielgrzymki grupowe i ich średnia liczba per pielgrzym w Polsce
„Dziewięć razy Poznańska do Częstochowy. Miałam doświadczenie pielgrzymkowe, na Jasną Górę chodziłam, gdy byłam zdecydowanie młodsza. Ta formuła gdzieś tam mi odpowiadała w tamtym momencie. Taki deal miałam z Panem Bogiem, że coś miał załatwić przez te pielgrzymki, a że nie wyszło, to kolejny raz powiedziałam, że nie pójdę. Dziesiąty raz miało być Camino. Ten deal to było znalezienie męża. Z Camino coś nie wypaliło, ekipa się posypała. Po wielu, wielu latach, w pewnym momencie stwierdziłam, że pójdę na Dominikańską Pielgrzymkę z Krakowa na Jasną Górę. I tam poznałam męża. I to okazała się dziesiąta pielgrzymka. A Camino było jedenaste”.Uczestniczka badania
Wybrane wnioski:
- Na Jasną Górę najczęściej chodzą mieszkańcy województwa zachodniopomorskiego (56,52%), najrzadziej województwa opolskiego (38,46%).
- Podczas pielgrzymki na Jasną Górę łatwiej spotkać kobietę niż mężczyznę ( 44,5%; 40,1%).
- Osoby samotne częściej niż osoby w związku małżeńskim uczestniczą w pielgrzymkach na Jasną Górę (odpowiednio 48,08%; 39,53%)
Tak, na Jasną Górę
Tak - inne
Nie odbywał/a pielgrzymek
6,04
6,45
Cele pielgrzymek polskich pątników Camino de Santiago w Polsce
„Wcześniej też pielgrzymowałem z taką grupą do Ludźmierza, taka pielgrzymka z Bielska Białej do Ludźmierza, to górami, przez Babią Górę, przez Pilsko”.Uczestnik badania
„Ja byłam pięć razy właśnie w Częstochowie, pochodzę z Sokoła Podlaskiego, więc pięć razy byłam stamtąd. Później kolejne dwa razy byłam z Suwałk do Wilna”.Uczestniczka badania
W Polsce znajduje się wiele lokalnych sanktuariów oraz celów pielgrzymkowych. Naszą uwagę zwróciła duża aktywność polskich pątników. Każdy z nich średnio ponad sześć razy pielgrzymował gdzie indziej niż do Santiago oraz na Jasną Górę. Oby tak dalej!
Miejsca pielgrzymek Polaków poza Santiago – spora aktywność
Pielgrzymki grupowe i ich średnia liczba per pielgrzym w Polsce
Tak, na Jasną Górę
Tak - inne
Nie odbywał/a pielgrzymek
6,04
6,45
„Dziewięć razy Poznańska do Częstochowy. Miałam doświadczenie pielgrzymkowe, na Jasną Górę chodziłam, gdy byłam zdecydowanie młodsza. Ta formuła gdzieś tam mi odpowiadała w tamtym momencie. Taki deal miałam z Panem Bogiem, że coś miał załatwić przez te pielgrzymki, a że nie wyszło, to kolejny raz powiedziałam, że nie pójdę. Dziesiąty raz miało być Camino. Ten deal to było znalezienie męża. Z Camino coś nie wypaliło, ekipa się posypała. Po wielu, wielu latach, w pewnym momencie stwierdziłam, że pójdę na Dominikańską Pielgrzymkę z Krakowa na Jasną Górę. I tam poznałam męża. I to okazała się dziesiąta pielgrzymka. A Camino było jedenaste”.Uczestniczka badania
Wybrane wnioski:
- Na Jasną Górę najczęściej chodzą mieszkańcy województwa zachodniopomorskiego (56,52%), najrzadziej województwa opolskiego (38,46%).
- Podczas pielgrzymki na Jasną Górę łatwiej spotkać kobietę niż mężczyznę ( 44,5%; 40,1%).
- Osoby samotne częściej niż osoby w związku małżeńskim uczestniczą w pielgrzymkach na Jasną Górę (odpowiednio 48,08%; 39,53%)
Cele pielgrzymek polskich pątników Camino de Santiago w Polsce
„Wcześniej też pielgrzymowałem z taką grupą do Ludźmierza, taka pielgrzymka z Bielska Białej do Ludźmierza, to górami, przez Babią Górę, przez Pilsko”.Uczestnik badania
„Ja byłam pięć razy właśnie w Częstochowie, pochodzę z Sokoła Podlaskiego, więc pięć razy byłam stamtąd. Później kolejne dwa razy byłam z Suwałk do Wilna”.Uczestniczka badania
W Polsce znajduje się wiele lokalnych sanktuariów oraz celów pielgrzymkowych. Naszą uwagę zwróciła duża aktywność polskich pątników. Każdy z nich średnio ponad sześć razy pielgrzymował gdzie indziej niż do Santiago oraz na Jasną Górę. Oby tak dalej!
Camino de Santiago – logistyka Polaków
Najczęściej wybierane szlaki Camino de Santiago w Europie
„Camino Frances jest to jedyne Camino, na którym te tradycje religijne jakieś są, byłem w kilku schroniskach takich parafialnych, gdzie były siostry, była fajna atmosfera. […] Do kościołów zawsze wchodziłem, również na mszę chodziłem. Na Camino Frances ta atmosfera pielgrzymkowa jest jako jedyna właściwie spośród tych wszystkich tras. Bo na innych, to dopiero na odcinkach w Galicji, to trochę tam jest więcej”.Uczestnik badania
Wybrane wnioski:
- Mężczyźni częściej niż kobiety wybierają Camino del Norte (odpowiednio 24,97%; 19,29%)
- Camino Frances najczęściej wybierają osoby z wykształceniem podstawowym i zawodowym (odpowiednio 75%; 91%)
- Camino Portugues częściej wybierają osoby z wykształceniem wyższym niż ze średnim (odpowiednio 25,99%; 16,27%)
Camino Frances
Camino Portugues
Camino del Norte
Inne
Camino Primitvo
Via de la Plata
Camino Ingles
Z iloma osobami pielgrzymował polski peregrino?

„W 2011 roku w Madrycie były Światowe Dni Młodzieży i razem z moją organizacją Skautów Europy w 400 osób pojechaliśmy właśnie do Hiszpanii na Światowe Dni, a wcześniej na Camino. […] Przeszliśmy około 100-120 kilometrów przez Pireneje i doszliśmy tak do Pampeluny”.Uczestnik badania
Wybrane wnioski:
- Mężczyźni częściej niż kobiety podróżują samotnie (odpowiednio 28,85%; 15,47%).
- Samotnie najczęściej podróżują osoby ze wsi oraz z miast powyżej 100 tysięcy osób (odpowiednio 20,47%; 24,27%) zaś z kilkoma osobami mieszkańcy miast średniej wielkości (20-50 tysięcy mieszkańców 29,17%).
- Samotnie najczęściej podróżują osoby bezrobotne (38,24%), osoby pracujące na etacie wolą podróżować z kilkoma osobami (31,53%).
Sposób pokonania szlaku Camino de Santiago
„Człowiek już coś tam przeżył, a zarazem jeszcze przed nim dużo. I tak coś się gubi w nim. […] To taki dobry czas na maszerowanie i przemyślenia. A takie Camino Madryckie, gdzie się idzie cały czas samemu, to jest też ciekawe doświadczenie, bo człowiek jest sam”.Uczestnik badania
Wybrane wnioski:
- Camino na rowerze najczęściej pokonują studenci i bezrobotni (odpowiednio 11,1%; 8,82%).
- Narzeczeni poruszają się tylko pieszo. Wolno, ale do celu.
- Pielgrzymi piesi zdecydowanie częściej niż rowerowi wybierają schroniska municypalne (odpowiednio 82,52%; 64,29%). Czy może jednak to schroniska municypalne częściej wybierają pieszych?

Przygotowania, czas i koszty pielgrzymki Camino de Santiago
„Dla mnie to jest też fajne, że ja nie wiem, co będzie dalej, nie wiem, co będzie jutro. Czy ja dam radę przejść 10 czy 30 kilometrów na dzień. To jest takie wyzwanie. Nie lubię takich rzeczy zorganizowanych. Po to się wybieram na taką pielgrzymkę, żeby samemu to sobie wszystko ogarnąć i przygotować. I potem za to odpowiadać”.Uczestniczka badania
Wybrane wnioski:
- Mężczyźni do pielgrzymki przygotowują się średnio 6 miesięcy, kobiety … tylko 4 miesiące.
- Mężczyźni wędrują średnio 22 dni, kobiety 19 dni.
- Im większa grupa tym krótszy czas wędrówki (odpowiednio osoby idące samotnie – 28 dni, z jedną osobą – 20 dni, z kilkoma – 16 dni).
średnio 3 tygodnie w trasie
spędzamy średnio 21,42 dni pielgrzymjąc Camino de Santiago
prawie 5 miesięcy trwają przygotowania
przygotowujemy się średnio 4,99 m-ca do swojego Camino
19,32 EUR lub 137,67 PLN
wydajemy średnio dziennie w trakcie wędrówki na Camino de Santiago
Elementy szlaku Camino de Santiago istotne dla Polaków
oznakowanie szlaku
otwarte kościoły
bezpieczeństwo
jakość / dostępność szlaków
oferta noclegowa
niskie koszty podróży
spokój
kontakt z innymi pielgrzymami
Gdy spojrzymy na Piramidę Potrzeb Abrahama Maslowa zobaczymy, że najistotniejsze są potrzeby fizjologiczne oraz bezpieczeństwa. Analiza wyników badania pozwala nam dostrzec tutaj wyraźną analogię. Oznaczony szlak jest niczym innym, jak zapewniającym pątnikowi bezpieczeństwo zestawem wskazówek i drogowskazów. Bliskość Boga, jest niczym tlen. Noclegi dają wolność od strachu, która wymieniana jest przez Maslowa jako kluczowa. Pielgrzym nie potrzebuje wiele, aby być szczęśliwym podczas swojej Drogi. Wystarczy spełnienie podstawowych potrzeb.
Wybrane wnioski (średnia odpowiedzi w skali 1-4):
- Duszpasterstwo jest zdecydowanie ważniejsze dla osób w okresie narzeczeństwa niż dla osób w związkach nieformalnych (odpowiednio 3,03; 2,39).
- Dla osób poruszających się na rowerze używanie GPS jest ważniejsze niż dla piechurów (odpowiednio 2,4; 1,77).
- Im większa liczba współpielgrzymujących tym większa waga duszpasterstwa.
Polacy na Camino de Santiago preferują albergue
Nocujemy w 20-osobowych salach i zawsze znajdzie się ktoś, kto chrapie. Na co dzień mogłoby to przeszkadzać, ale wspólne życie na szlaku znosi barierę niewygody. Camino brzmi jak komunia. To wspólne przeżywanie.Marek Kamiński
Donativo jest ważne. Oczywiście nie ze względu na stan portfeli pielgrzymów. Taka forma „zapłaty” sprawia, moim zdaniem, że możemy się poczuć w schronisku jak w domu. Powoduje, że nie jesteśmy już klientami a przyjaciółmi. Taką samą misję mają hospitaleros/as. Ich głównym zadaniem jest zapewnienie jak najlepszych warunków i wspomnień z pobytu pielgrzyma w albergue. Stworzenie atmosfery, w której peregrino niczego nie żąda a jest wdzięczny za wszystko, co otrzymuje.Zofia Gajos
Wybrane wnioski:
- Mężczyźni częściej iż kobiety korzystają ze schronisk kościelnych (odpowiednio 53,78%; 43,43%)
- Osoby będące w związku małżeńskim częściej korzystają z agroturystyki niż osoby samotne (odpowiednio 17,99%; 9,44%)
- Pielgrzymi będący w okresie narzeczeńskim nie korzystają z oferty hotelowej.
municypalne
kościelne
prywatne
inne niż albergue
inne
hotele
BOMBEIROS
Camino de Santiago – logistyka Polaków
Najczęściej wybierane szlaki Camino de Santiago w Europie
Camino Frances
Camino Portugues
Camino del Norte
Inne
Camino Primitvo
Via de la Plata
Camino Ingles
„Camino Frances jest to jedyne Camino, na którym te tradycje religijne jakieś są, byłem w kilku schroniskach takich parafialnych, gdzie były siostry, była fajna atmosfera. […] Do kościołów zawsze wchodziłem, również na mszę chodziłem. Na Camino Frances ta atmosfera pielgrzymkowa jest jako jedyna właściwie spośród tych wszystkich tras. Bo na innych, to dopiero na odcinkach w Galicji, to trochę tam jest więcej”.Uczestnik badania
Wybrane wnioski:
- Mężczyźni częściej niż kobiety wybierają Camino del Norte (odpowiednio 24,97%; 19,29%)
- Camino Frances najczęściej wybierają osoby z wykształceniem podstawowym i zawodowym (odpowiednio 75%; 91%)
- Camino Portugues częściej wybierają osoby z wykształceniem wyższym niż ze średnim (odpowiednio 25,99%; 16,27%)
Z iloma osobami pielgrzymował polski peregrino?

„W 2011 roku w Madrycie były Światowe Dni Młodzieży i razem z moją organizacją Skautów Europy w 400 osób pojechaliśmy właśnie do Hiszpanii na Światowe Dni, a wcześniej na Camino. […] Przeszliśmy około 100-120 kilometrów przez Pireneje i doszliśmy tak do Pampeluny”.Uczestnik badania
Wybrane wnioski:
- Mężczyźni częściej niż kobiety podróżują samotnie (odpowiednio 28,85%; 15,47%).
- Samotnie najczęściej podróżują osoby ze wsi oraz z miast powyżej 100 tysięcy osób (odpowiednio 20,47%; 24,27%) zaś z kilkoma osobami mieszkańcy miast średniej wielkości (20-50 tysięcy mieszkańców 29,17%).
- Samotnie najczęściej podróżują osoby bezrobotne (38,24%), osoby pracujące na etacie wolą podróżować z kilkoma osobami (31,53%).
Sposób pokonania szlaku Camino de Santiago

„Człowiek już coś tam przeżył, a zarazem jeszcze przed nim dużo. I tak coś się gubi w nim. […] To taki dobry czas na maszerowanie i przemyślenia. A takie Camino Madryckie, gdzie się idzie cały czas samemu, to jest też ciekawe doświadczenie, bo człowiek jest sam”.Uczestnik badania
Wybrane wnioski:
- Camino na rowerze najczęściej pokonują studenci i bezrobotni (odpowiednio 11,1%; 8,82%).
- Narzeczeni poruszają się tylko pieszo. Wolno, ale do celu.
- Pielgrzymi piesi zdecydowanie częściej niż rowerowi wybierają schroniska municypalne (odpowiednio 82,52%; 64,29%). Czy może jednak to schroniska municypalne częściej wybierają pieszych?
Przygotowania, czas i koszty pielgrzymki Camino de Santiago
średnio 3 tygodnie w trasie
spędzamy średnio 21,42 dni pielgrzymjąc Camino de Santiago
prawie 5 miesięcy trwają przygotowania
przygotowujemy się średnio 4,99 m-ca do swojego Camino
19,32 EUR lub 137,67 PLN
wydajemy średnio dziennie w trakcie wędrówki na Camino de Santiago
„Dla mnie to jest też fajne, że ja nie wiem, co będzie dalej, nie wiem, co będzie jutro. Czy ja dam radę przejść 10 czy 30 kilometrów na dzień. To jest takie wyzwanie. Nie lubię takich rzeczy zorganizowanych. Po to się wybieram na taką pielgrzymkę, żeby samemu to sobie wszystko ogarnąć i przygotować. I potem za to odpowiadać”.Uczestniczka badania
Wybrane wnioski:
- Mężczyźni do pielgrzymki przygotowują się średnio 6 miesięcy, kobiety … tylko 4 miesiące.
- Mężczyźni wędrują średnio 22 dni, kobiety 19 dni.
- Im większa grupa tym krótszy czas wędrówki (odpowiednio osoby idące samotnie – 28 dni, z jedną osobą – 20 dni, z kilkoma – 16 dni).
Elementy szlaku Camino de Santiago istotne dla Polaków
oznakowanie szlaku
otwarte kościoły
bezpieczeństwo
jakość / dostępność szlaków
oferta noclegowa
niskie koszty podróży
spokój
kontakt z innymi pielgrzymami
Gdy spojrzymy na Piramidę Potrzeb Abrahama Maslowa zobaczymy, że najistotniejsze są potrzeby fizjologiczne oraz bezpieczeństwa. Analiza wyników badania pozwala nam dostrzec tutaj wyraźną analogię. Oznaczony szlak jest niczym innym, jak zapewniającym pątnikowi bezpieczeństwo zestawem wskazówek i drogowskazów. Bliskość Boga, jest niczym tlen. Noclegi dają wolność od strachu, która wymieniana jest przez Maslowa jako kluczowa. Pielgrzym nie potrzebuje wiele, aby być szczęśliwym podczas swojej Drogi. Wystarczy spełnienie podstawowych potrzeb.
Wybrane wnioski (średnia odpowiedzi w skali 1-4):
- Duszpasterstwo jest zdecydowanie ważniejsze dla osób w okresie narzeczeństwa niż dla osób w związkach nieformalnych (odpowiednio 3,03; 2,39).
- Dla osób poruszających się na rowerze używanie GPS jest ważniejsze niż dla piechurów (odpowiednio 2,4; 1,77).
- Im większa liczba współpielgrzymujących tym większa waga duszpasterstwa.
Polacy na Camino de Santiago preferują albergue
municypalne
kościelne
prywatne
inne niż albergue
inne
hotele
BOMBEIROS
Nocujemy w 20-osobowych salach i zawsze znajdzie się ktoś, kto chrapie. Na co dzień mogłoby to przeszkadzać, ale wspólne życie na szlaku znosi barierę niewygody. Camino brzmi jak komunia. To wspólne przeżywanie.Marek Kamiński
Donativo jest ważne. Oczywiście nie ze względu na stan portfeli pielgrzymów. Taka forma „zapłaty” sprawia, moim zdaniem, że możemy się poczuć w schronisku jak w domu. Powoduje, że nie jesteśmy już klientami a przyjaciółmi. Taką samą misję mają hospitaleros/as. Ich głównym zadaniem jest zapewnienie jak najlepszych warunków i wspomnień z pobytu pielgrzyma w albergue. Stworzenie atmosfery, w której peregrino niczego nie żąda a jest wdzięczny za wszystko, co otrzymuje.Zofia Gajos
Wybrane wnioski:
- Mężczyźni częściej iż kobiety korzystają ze schronisk kościelnych (odpowiednio 53,78%; 43,43%)
- Osoby będące w związku małżeńskim częściej korzystają z agroturystyki niż osoby samotne (odpowiednio 17,99%; 9,44%)
- Pielgrzymi będący w okresie narzeczeńskim nie korzystają z oferty hotelowej.
Źródła informacji o Camino de Santiago
Źródła „pierwszej” informacji o Camino de Santiago
przyjaciele / krewni
internet
inne źródła
książka Pielgrzym Paulo Coelho
gazeta / czasopismo
TV
Tak naprawdę pierwszy raz usłyszałam na studiach. Miałam takie zajęcia z Międzynarodowych Stosunków Kulturalnych i pierwszy raz wtedy usłyszałam o Santiago. Profesor powiedział, że to średniowieczny szlak pielgrzymkowy. […] A potem raz na jakiś czas to Camino się pojawiało w jakichś książkach, na przykład w książce Wiernikowskiej, oczywiście w Pielgrzymie i w jakichś innych sytuacjach. Uczestniczka badania
Wybrane wnioski:
- Mężczyźni częściej niż kobiety dowiadywali się o camino z tv (odpowiednio 7,84%; 4,66%)
- Osoby, które kiedykolwiek odbyły pielgrzymkę inną niż do Santiago de Compostela częściej niż osoby nigdy nie pielgrzymujące jako źródło informacji wskazywali przyjaciół / znajomych (odpowiednio 53,37%; 46,82%)
- “Pielgrzyma” Paulo Coelho jako inspirację podają osoby, których główną motywacją do odbycia pielgrzymki jest chęć sprawdzenia się.
- Podróż Marka Kamińskiego nie stanowiła inspiracji dla pielgrzymów.
Źródła informacji w trakcie przygotowań do Camino de Santiago
I wtedy właśnie sobie przypomniałem to Santiago i gdzieś tam w Internecie, to był 2007 rok, zacząłem szperać i znalazłem. Mówię, rzuciłem mu myśl, a może byśmy poszli na Camino?Uczestnik badania
Wybrane wnioski:
- Kobiety częściej niż mężczyźni radzą się przyjaciół i znajomych (odpowiednio 40,68%; 33,61%)
- Z przewodników turystycznych najczęściej korzystają osoby o wykształceniu zawodowym (60%)
- Informacji w internecie najczęściej szukają osoby z wykształceniem wyższym (67,55%)
internet
przyjaciele i znajomi
przewodniki turystyczne
inne
informatory
TV
Źródła informacji o Camino de Santiago
Źródła „pierwszej” informacji o Camino de Santiago
przyjaciele / krewni
internet
inne źródła
książka Pielgrzym Paulo Coelho
gazeta / czasopismo
TV
Tak naprawdę pierwszy raz usłyszałam na studiach. Miałam takie zajęcia z Międzynarodowych Stosunków Kulturalnych i pierwszy raz wtedy usłyszałam o Santiago. Profesor powiedział, że to średniowieczny szlak pielgrzymkowy. […] A potem raz na jakiś czas to Camino się pojawiało w jakichś książkach, na przykład w książce Wiernikowskiej, oczywiście w Pielgrzymie i w jakichś innych sytuacjach. Uczestniczka badania
Wybrane wnioski:
- Mężczyźni częściej niż kobiety dowiadywali się o camino z tv (odpowiednio 7,84%; 4,66%)
- Osoby, które kiedykolwiek odbyły pielgrzymkę inną niż do Santiago de Compostela częściej niż osoby nigdy nie pielgrzymujące jako źródło informacji wskazywali przyjaciół / znajomych (odpowiednio 53,37%; 46,82%)
- “Pielgrzyma” Paulo Coelho jako inspirację podają osoby, których główną motywacją do odbycia pielgrzymki jest chęć sprawdzenia się.
- Podróż Marka Kamińskiego nie stanowiła inspiracji dla pielgrzymów.
Źródła informacji w trakcie przygotowań do Camino de Santiago
internet
przyjaciele i znajomi
przewodniki turystyczne
inne
informatory
TV
I wtedy właśnie sobie przypomniałem to Santiago i gdzieś tam w Internecie, to był 2007 rok, zacząłem szperać i znalazłem. Mówię, rzuciłem mu myśl, a może byśmy poszli na Camino?Uczestnik badania
Wybrane wnioski:
- Kobiety częściej niż mężczyźni radzą się przyjaciół i znajomych (odpowiednio 40,68%; 33,61%)
- Z przewodników turystycznych najczęściej korzystają osoby o wykształceniu zawodowym (60%)
- Informacji w internecie najczęściej szukają osoby z wykształceniem wyższym (67,55%)
Polski pielgrzym wraca na urlop na Camino de Santiago
Czy pielgrzymka na Camino była głównym urlopem?

Generalnie z natury jestem osobą, która właśnie w inny sposób odpoczywa. Dla mnie wakacje, to są takie bardziej, żeby fizycznie też się zmęczyć. I ja nie wyobrażam sobie jechać z biurem podróży i leżeć na leżaku w hoteluUczestniczka badania
Wybrane wnioski:
- Im wyższe wykształcenie tym częściej pielgrzymka stanowiła główny plan na urlop.
- Dla kobiet częściej niż dla mężczyzn pielgrzymka była głównym planem na urlop (odpowiednio 67,02%; 57,98%).
- Dla pielgrzymów Camino Ingles droga najrzadziej stanowiła główny plan na urlop (47%).
Czy Polacy pragną wyruszyć ponownie na szlak?
To chrapanie w nocy, które nie daje człowiekowi spać, trochę ma się tego dość. Ale to jest tak, że w następnym roku znowu się idzieUczestniczka badania
Nie odnotowano istotnych różnic. Wszyscy jak jeden mąż (lub żona, lub kawaler, panna, samotny itp) chcą ponownie ruszać na szlak.
Dodatkowo badani wskazywali w odpowiedziach, że wybierali się na szlak więcej niż jeden raz. Często pierwsza pielgrzymka nie była przejściem całej Drogi (np. Camino Frances). Dopiero kolejne były jej dopełnieniem a za nimi szły następne szlaki.
Wśród miejsc startowych pojawiały się Leon, Burgos, Astorga, Sahagun lub po prostu sformułowania, że ktoś przebył część szlaku lub wędrował pewien etap i wybiera się kontynuować.

Polski pielgrzym wraca na urlop na Camino de Santiago
Czy pielgrzymka na Camino była głównym urlopem?

Generalnie z natury jestem osobą, która właśnie w inny sposób odpoczywa. Dla mnie wakacje, to są takie bardziej, żeby fizycznie też się zmęczyć. I ja nie wyobrażam sobie jechać z biurem podróży i leżeć na leżaku w hoteluUczestniczka badania
Wybrane wnioski:
- Im wyższe wykształcenie tym częściej pielgrzymka stanowiła główny plan na urlop.
- Dla kobiet częściej niż dla mężczyzn pielgrzymka była głównym planem na urlop (odpowiednio 67,02%; 57,98%).
- Dla pielgrzymów Camino Ingles droga najrzadziej stanowiła główny plan na urlop (47%).
Czy Polacy pragną wyruszyć ponownie na szlak?

To chrapanie w nocy, które nie daje człowiekowi spać, trochę ma się tego dość. Ale to jest tak, że w następnym roku znowu się idzieUczestniczka badania
Nie odnotowano istotnych różnic. Wszyscy jak jeden mąż (lub żona, lub kawaler, panna, samotny itp) chcą ponownie ruszać na szlak.
Dodatkowo badani wskazywali w odpowiedziach, że wybierali się na szlak więcej niż jeden raz. Często pierwsza pielgrzymka nie była przejściem całej Drogi (np. Camino Frances). Dopiero kolejne były jej dopełnieniem a za nimi szły następne szlaki.
Wśród miejsc startowych pojawiały się Leon, Burgos, Astorga, Sahagun lub po prostu sformułowania, że ktoś przebył część szlaku lub wędrował pewien etap i wybiera się kontynuować.
Gdzie ten Bóg? – motywacje polskich pielgrzymów
Motywacja pielgrzymów ze świata wg Biura Pielgrzyma 2004-2014
religijna
religijno-kulturalna
kulturalna (turystyczna)
Kultura nie może istnieć bez religii. W jakimś sensie kultura sublimuje się w religię, a religia wyraża się w kulturze. Kultura bez religii umiera. Społeczeństwo pozbawione religii staje się bezideowe, ma nie ideałów, ale plany, które mają to do siebie, że mogą być zrealizowane albo i nie.Andriej Tarkowski
Motywacja pielgrzymów Polaków wg Biura Pielgrzyma 2004-2014
Idziemy do Boga nie drogą, lecz miłością.Św. Augustyn
religijna
religijno-turystyczna
kulturalna (turystyczna)
Co motywuje Pielgrzyma – Polaka do odbycia pielgrzymki?
bliskość / poszukiwanie Boga
CZAS DLA SIEBIE / POSZUKIWANIE WŁASNEGO JA
Chęć oderwania się od życia codziennego
naładowanie akumulatorów
nowe przeżycia i wrażenia
chęć odwiedzenia nowych krajów
obserwowanie natury
bycie aktywnym
chęć przetestowania wytrzymałości
chęć odstresowania się
Dla mnie motywacja na samym początku, to było coś nieznanego, to było wyzwanie. 750 kilometrów przejść, nie dam rady chyba i wrócę. […] Jestem wierzącym, ale z dużą dozą wątpliwości. Na Camino stawałem się jak gdyby bardziej wierzącym niż w życiu takim normalnym, tu w domu. Tam na Camino życie płynie inaczej.Uczestnik badania
Wybrane wnioski:
- Kobiety częściej niż mężczyźni wśród motywacji wymieniają: obserwowanie natury, chęć przetestowania wytrzymałości, chęć oderwania się od życia codziennego.
- Mężczyźni częściej niż kobiety wśród motywacji wymieniają: chęć przeżycia przygody, przysięgę, pokutę i … rozrywkę.
- Dosyć istotnym jest, że oprócz wskazania przez ponad 71,10% pielgrzymów jako motywacji bliskości i poszukiwania Boga, pojawiały się także dopełnienia w postaci haseł podawanych przez badanych takich jak: wiara, dziękczynienie, intencje, modlitwa, dar, ofiara Boga, ofiarowanie trudu pielgrzymowania za bliskich, odkrycie powołania życiowego. Tym samym badani nie ograniczyli się do wskazanej kafeterii odpowiedzi, ale wyszli poza jej ramy uzupełniając i podając konkretne powody ich pielgrzymki.
Wnioski z Badania polskich pielgrzymów Camino de Santiago
Poszukiwanie wolności
Aktywny piechur
średnio 3 tygodnie w trasie
internet źródłem wiedzy
przyjaciele i krewni inspiracją
motywacja religijna
Profil Pielgrzyma – Polaka Camino de Santiago
pielgrzym jest kobietą
57% badanych pielgrzymów z Polski to kobiety. Biuro Pielgrzyma w 2014 roku podało, że wśród Polaków było: 54,41% kobiet oraz 45,59% mężczyzn
maratończyk
Ponad 8 na 10 badanych pielgrzymów podróżuje pieszo. Co ósmy na rowerze. W 2014 roku 88,23% Polaków pokonało szlak pieszo, a 11,16% na rowerze
Szuka Boga
Dwie trzecie badanych osób deklaruje motywacje religijne. Poszukiwanie Boga i jego bliskości jest motywacją do przebycia Camino de Santiago.
siła w kupie
Pielgrzymi stanowią homogeniczną grupę. Oznacza to, że niezależnie od różnic wynikających z miejsca zamieszkania czy wykształcenia – jesteśmy grupą jednolitą.
wolny etatowiec
Średni wiek 30-60, wolne zawody i etatowcy. Polacy są jednak nieco młodsi od ogółu pielgrzymów. Mniejszą grupę stanowią osoby po 60 roku życia.
Francuz, Portugalczyk czy Prymityw?
Najpopularniejsze drogi to Camino Frances, Portugues, del Norte i Primitivo. Polacy wybierają jednak rzadziej Camino Frances niż ogół pielgrzymów.
Gdzie ten Bóg? – motywacje polskich pielgrzymów
Motywacja pielgrzymów ze świata wg Biura Pielgrzyma 2004-2014
religijna
religijno-kulturalna
kulturalna (turystyczna)
Kultura nie może istnieć bez religii. W jakimś sensie kultura sublimuje się w religię, a religia wyraża się w kulturze. Kultura bez religii umiera. Społeczeństwo pozbawione religii staje się bezideowe, ma nie ideałów, ale plany, które mają to do siebie, że mogą być zrealizowane albo i nie.Andriej Tarkowski
Motywacja pielgrzymów Polaków wg Biura Pielgrzyma 2004-2014
religijna
religijno-turystyczna
kulturalna (turystyczna)
Idziemy do Boga nie drogą, lecz miłością.Św. Augustyn
Co motywuje Pielgrzyma – Polaka do odbycia pielgrzymki?
bliskość / poszukiwanie Boga
CZAS DLA SIEBIE / POSZUKIWANIE WŁASNEGO JA
Chęć oderwania się od życia codziennego
naładowanie akumulatorów
nowe przeżycia i wrażenia
chęć odwiedzenia nowych krajów
obserwowanie natury
bycie aktywnym
chęć przetestowania wytrzymałości
chęć odstresowania się
Dla mnie motywacja na samym początku, to było coś nieznanego, to było wyzwanie. 750 kilometrów przejść, nie dam rady chyba i wrócę. […] Jestem wierzącym, ale z dużą dozą wątpliwości. Na Camino stawałem się jak gdyby bardziej wierzącym niż w życiu takim normalnym, tu w domu. Tam na Camino życie płynie inaczej.Uczestnik badania
Wybrane wnioski:
- Kobiety częściej niż mężczyźni wśród motywacji wymieniają: obserwowanie natury, chęć przetestowania wytrzymałości, chęć oderwania się od życia codziennego.
- Mężczyźni częściej niż kobiety wśród motywacji wymieniają: chęć przeżycia przygody, przysięgę, pokutę i … rozrywkę.
- Dosyć istotnym jest, że oprócz wskazania przez ponad 71,10% pielgrzymów jako motywacji bliskości i poszukiwania Boga, pojawiały się także dopełnienia w postaci haseł podawanych przez badanych takich jak: wiara, dziękczynienie, intencje, modlitwa, dar, ofiara Boga, ofiarowanie trudu pielgrzymowania za bliskich, odkrycie powołania życiowego. Tym samym badani nie ograniczyli się do wskazanej kafeterii odpowiedzi, ale wyszli poza jej ramy uzupełniając i podając konkretne powody ich pielgrzymki.
Wnioski z Badania polskich pielgrzymów Camino de Santiago
Poszukiwanie wolności
Aktywny piechur
średnio 3 tygodnie w trasie
internet źródłem wiedzy
przyjaciele i krewni inspiracją
motywacja religijna
Profil Pielgrzyma – Polaka Camino de Santiago
pielgrzym jest kobietą
57% badanych pielgrzymów z Polski to kobiety. Biuro Pielgrzyma w 2014 roku podało, że wśród Polaków było: 54,41% kobiet oraz 45,59% mężczyzn
maratończyk
Ponad 8 na 10 badanych pielgrzymów podróżuje pieszo. Co ósmy na rowerze. W 2014 roku 88,23% Polaków pokonało szlak pieszo, a 11,16% na rowerze
Szuka Boga
Dwie trzecie badanych osób deklaruje motywacje religijne. Poszukiwanie Boga i jego bliskości jest motywacją do przebycia Camino de Santiago.
siła w kupie
Pielgrzymi stanowią homogeniczną grupę. Oznacza to, że niezależnie od różnic wynikających z miejsca zamieszkania czy wykształcenia – jesteśmy grupą jednolitą.
wolny etatowiec
Średni wiek 30-60, wolne zawody i etatowcy. Polacy są jednak nieco młodsi od ogółu pielgrzymów. Mniejszą grupę stanowią osoby po 60 roku życia.
Francuz, Portugalczyk czy Prymityw?
Najpopularniejsze drogi to Camino Frances, Portugues, del Norte i Primitivo. Polacy wybierają jednak rzadziej Camino Frances niż ogół pielgrzymów.
Kontakt w sprawie raportu
Chcesz wiedzieć więcej na temat badania polskich pielgrzymów Camino de Santiago?
Odpowiadamy na wszelkie pytania i zapraszamy do kontaktu z nami.
Autorzy badania

Socjolog, przedsiębiorca, analityk sportowy, specjalista z zakresu badań ilościowych i statystyki.
Współwłaściciel Instytutu Badań Rynkowych i Społecznych TRiC. Realizator usług badawczych dla placówek dyplomatycznych. Współpracował z wieloma jednostkami naukowymi, pracownikami uczelni wyższych oraz władzami samorządów. Realizator usług z zakresu analityki sportowej dla klubów sportowych (m.in. Lecha Poznań, Wisły Kraków, PSŻ Poznań, Sparty Betard Wrocław, ENEA AZS Poznań, Spójnii Gdynia, Krispolu Września, Biofarmu Basket Poznań, Reprezentacji Polski w KickBoxingu oraz Żeglarskiej Klasy Omega) i sponsorów klubów sportowych (m.in. STS).
Współtwórca marek „Sport Analytics – Analityka Sportowa” oraz „Sport Success – Agencja Marketingu Sportowego”. Współtwórca adaptacji koncepcji „Audience Development” dla potrzeb sportu – „Supporters Development”.
Obecnie również dziennikarz dwutygodnika Nasz Głos Poznański. W karierze występował z głosem eksperckim w mediach: Telewizji WTK, Radiu Emaus i Naszym Głosie Poznańskim.

